Ο συμβολισμός της απρόσκλητης τίγρης και η ναζιστική Γερμανία…

Ενα σωστό τσάι συνοδεύεται από σάντουιτς και γλυκά, την πιο νόστιμη δηλαδή εκδοχή μιας κουζίνας (της αγγλικής) που μάλλον δεν μπορεί να περηφανευθεί για τις επιδόσεις της.

Τι γίνεται όμως όταν ο –απρόσκλητος– επισκέπτης είναι μια τεράστια τίγρη, τριπλάσια και τετραπλάσια από τη μικρή Σοφία και τη μητέρα της, που της ανοίγουν φιλικά την πόρτα και την καθίζουν στο τραπέζι. Το τι επακολουθεί μας αφηγείται το μπεστ σέλερ των εκατομμυρίων αναγνωστών, γραμμένο και εικονογραφημένο από τη διάσημη Τζούντιθ Κερ (γεν. 1923), άλλο ένα αειθαλές παιδικό βιβλίο των σίξτις που, με μεγάλη καθυστέρηση, γίνεται επιτέλους κτήμα των παιδιών και στην Ελλάδα. Οι εκδότες το συστήνουν από 4 ετών, θεωρώ ότι μπορεί κάλλιστα να διαβαστεί από 2 ετών και άνω.

Η καλοδεχούμενη τίγρη είναι, φυσικά, αχόρταγη. Μετά την αναχώρησή της, η Σοφία και η μαμά της έχουν ζήσει, οπωσδήποτε, μια ενδιαφέρουσα περιπέτεια. Η ρουτίνα πήγε περίπατο, το παράξενο και το ασυνήθιστο εισέβαλαν στην καθημερινότητα. Ελα όμως που η εισβολή δεν άφησε τίποτα όρθιο: δεν έμεινε ψίχουλο φαγητού, σταγόνα νερού. Ούτε μπάνιο δεν μπορεί να κάνει πια η Σοφία! Οταν φτάνει ο πατέρας στο σπίτι, τις βρίσκει μάλλον απελπισμένες. Εκείνος όμως θα δώσει μιαν απότομα ευχάριστη τροπή σε αυτή την περιπέτεια, που από συναρπαστική στην αρχή πήρε κατόπιν να στραβώνει: φοράει στη Σοφία το παλτό της πάνω από τη νυχτικιά, βάζει κι η μαμά το δικό της και – εμπρός για φαγητό έξω! Το «έξω» τους υποδέχεται σχεδόν γιορτινά, τα φώτα στα καταστήματα λάμπουν, το εστιατόριο προσφέρει λουκάνικα, πατάτες, παγωτό.

Η επόμενη μέρα αφιερώνεται στις επανορθώσεις: καινούργιες προμήθειες από τη μαμά και τη Σοφία, στις οποίες θα περιληφθεί, αυτή τη φορά, μια γιγάντια κονσέρβα με φαγητό για τίγρεις. Το σπίτι είναι έτοιμο για την επόμενη εισβολή: «Αλλά δεν ξανάρθε ποτέ» – η τίγρη, και με τη φράση αυτή, το βιβλίο κλείνει. Καθώς η συγγραφέας και εικονογράφος έφυγε από την πατρίδα της, το Βερολίνο, τη μέρα που ο Χίτλερ καταλάμβανε την εξουσία, το 1933 –ο πατέρας της ήταν οιονεί επικηρυγμένος Εβραίος διανοούμενος– για να καταλήξει, ύστερα από προσφυγιά και περιπέτεια, στο βομβαρδιζόμενο Λονδίνο που έμελλε να γίνει η νέα της πατρίδα (και τα αγγλικά η γλώσσα της), η παράξενη ιστορία της τίγρης συνδέθηκε με τους κινδύνους που απείλησαν την ίδια και την οικογένειά της. Η ίδια, ωστόσο, το αρνείται.

Ξαναδιαβάζοντας μια τα στοιχεία της βιογραφίας της, μια την «Τίγρη» και μια τα άλλα βιβλία της που έτυχε να βρίσκονται στη βιβλιοθήκη μου, με πρώτα και καλύτερα όσα έχουν για πρωταγωνιστή τον γάτο Mog, κατανοώ σιγά-σιγά τη «θέση» της. Σε μια συνέντευξή της, η Κερ μιλάει με μεγάλη αγάπη για τους γονείς και ιδίως τον πατέρα της, που επεδίωξε όλα τα δύσκολα χρόνια των περιπλανήσεων, των στερήσεων και της κακουχίας να τα περνάει με τα παιδιά του σαν να επρόκειτο για γοητευτική περιπέτεια. Η αισιοδοξία και το χιούμορ, ακόμη και απέναντι στη συμφορά, όπως τα γνωρίσαμε και στην ταινία «Η ζωή είναι ωραία» (Μπενίνι) εμποτίζουν, νομίζω, ως θεμελιώδης στάση ζωής την «Τίγρη» και, μαζί με τη θαυμάσια εικονογράφηση, την καθιστούν μακρόβια κι ανθεκτική, όπως και τη συγγραφέα της. Αυτή η καλοδιάθετη στάση, που αξιολογεί διαφορετικά από το συνηθισμένο τις δυσκολίες κι αντιστέκεται στη μιζέρια της καθημερινότητας, χαρακτηρίζει συχνά την ατμόσφαιρα σε οικογένειες εβραϊκής ή προσφυγικής καταγωγής.

Η Κερ έχει γράψει, πάντως, και μια ημιαυτοβιογραφική τριλογία με νουβέλες για μεγαλύτερα παιδιά, με θέμα, πράγματι, τη Γερμανία του Χίτλερ. Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας είναι το πολυβραβευμένο «When Hitler Stole Pink Rabbit», που χρησιμοποιείται και σήμερα ευρύτατα στο γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα. Δεν μπορούμε παρά να ευχηθούμε γρήγορα να δούμε μεταφρασμένη στα ελληνικά και την τριλογία της, και τη σειρά στην οποία πρωταγωνιστεί ο γάτος Μογκ, και όσο γίνεται περισσότερα βιβλία της. Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: όπως και ο επίσης διάσημος Ερικ Κάρλε («Μια κάμπια πολύ πεινασμένη) η Κερ αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση πετυχημένης μείξης της γερμανικής κουλτούρας και του αγγλοσαξονικού χαρίσματος (wit), τόσο στην εικόνα όσο και στην αφήγηση.

Λέγεται, και μου φαίνεται πειστικό, ότι ο τρόπος που εκείνη εικονογραφεί (ιδίως τα ζώα) και αφηγείται ελλειπτικά, έχει αποτελέσει παράδειγμα για μια μεταγενέστερη, ιδιαίτερα επιτυχημένη, επίσης γερμανοβρετανική σύμπραξη, αυτή της Τζούλια Ντόναλντσον και του Αξελ Σέφλερ, δημιουργών του διάσημου «Γκράφαλο».